“Azərbaycan Respublikasında bərk məişət tullantılarının idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsinə dair 2018–2022-ci illər üçün Milli Strategiya”ya uyğun olaraq, təkrar emal vasitəsilə məişət tullantılarının həcmini azaltmaq üçün 2020-ci ilin dekabr ayından Azərbaycanda ilk dəfə İstehsalcıların Genişləndirilmiş Məsuliyyəti (İGM) modeli əsasında “Təmiz Sumqayıt” pilot layihəsi həyata keçirilib. Layihədə dövlət, özəl sektor və qeyri-hökumət təşkilatlarının əməkdaşlığı çərçivəsində ETSN ilə birlikdə ASAN könüllüləri, Coca-Cola, Carlsberg, Unilever, Veysəloğlu, AzEcol, AzerSun kimi bir sıra özəl şirkətlər iştirak edib. (Həmin vaxt Ekohub yox idi Sahil m. ilə dəqiqləşdirmək lazımdır.) “Təmiz Sumqayıt” layihəsinin məqsədi əhalini məişət tullantılarını çeşidləməyə, toplanıb təkrar emala göndərilməsinə cəlb ediməsi idi. Eyni zamanda pilot layihə tullantıların səmərəli idarə olunması sisteminin yaradılması məqsədini də daşıyır. Plastik qablaşdırma tullantılarının səmərəli idarə olunması sisteminin praktik olaraq həyata keçirilməsini və gələcəkdə bütün ölkə ərazisində tətbiqini nəzərdə tutan layihə çərçivəsində Sumqayıt şəhərində çeşidləmə üçün müəyyən edilmiş ərazilərdə xüsusi dizaynlı tullantı qutuları yerləşdirilmişdir. Qutular Plastik, Kağız, Şüşə və Metal tullantıları toplamağa imakan verən formada hazırlanmışdır. Qutuların üzərində xüsusi QR kod yerləşdirilmişdir. bunla vətəndaşlar bu kodu oxutmaqla rahat şəkildə layihə ilə bağlı məlumat əldə edə bilərdilər. Tullantı çeşidləmə qutuları müxtəlif ərazilərdə ənənəvi tullantı qutularının yanında yerləşdirilmişdir. Həfdədə 1 dəfə olmaqla (ehtiyaca uğun olaraq) qutular boşaldıb, yığılan tullantı saxlanc məntəqəsinə gətirilirdi. Saxlanc məntəqəsi yaşayış yerlərindən uzağda 200 kvadrat metr ərazini əhatə edib. Bu məntəqə 4 qrup çeşidlənmiş tullantını saxlamağa imkan verən, izolyasiya edilmiş formada təşkil olunmuşdur. Tullantıların saxlanması qaydalarına əsasən alaraq bütün təhlükəsizlik tələbləri nəzərə alınmışdır. Çeşidlənmə qutularında toplanılan tullantı saxlanc məntəqəsinə gətirilərək, xüsusi böyük kütləli elektron tərəzilərlə ölçülərək, saxlanc məntəqəsinə daxil edilirdi. Toplanma və saxlanc işinə nəzarət etmək məqsədi ilə yığım-nəzarət aplikasiyası hazırlanmışdır. Bu tətbiqin köməyi ilə daxil edilən tullantının günlük, aylıq və ümumi miqdarını görmək mümkündür. layihə nəticəsində 1,5 ton plastik, 1 ton kağız, 500 kg şüşə və 10 kg metat tullantı toplanmışdır. Toplama işi ilə birlikdə əhali arasında məişət tullantılarının çeşidlənməsini təbliğ edən həm rəqəmsal mühitdə, həmdə əyani maarifləndirmə tədbirləri təşkil edilmişdir. Bunlarla yanaşı, əhali arasında anket sorğular da aparılmışdır. Layihə çərçivəsində həmçinin könüllü qrupları yaradılmış və onlar üçün beynəlxalq təcrübəyə əsaslanan təcrübə proqramı təşkil edilmişdir. Könüllülər və icraçı komanda üçün Türkiyənin Ekologiya Nazirliyi nəznində fəaliyyət göstərən “0 Atık” komandası mütəxəssisləri tərəfindən tərəfindəntəlimlər təşkil olunmuşdur. Qeyd edək ki, “0 Atık” layihəsi bizim layihənin anoloji formasıdır, Türkiyədə fəaliyyət göstərir. Ümumilikdə 7 təlim baş utmuşdur və 350 dən çox könüllü iştirak etmişdir."

“HORECA Pet Collection” layihəsi müxtəlif hotel, restoran, kafe, tixarət mərkəzləri üzrə fəaliyyət göstərən müəssisələrdən plastik tullantıların toplanmasını həyata keçirir. Layihənin icra olunmasında məqsəd istifadə olunmuş plastikləri təkrar emala yönləndirmək və bu xammalın ətraf mühitə təsirini azaltmaqdır. Artıq 2 ildir həyata keçirilən layihəyə Bakı şəhəri ilə yanaşı regionlarda yerləşən müəssisələr də cəlb olunub. Ümumilikdə layihə Bakı, Abşeron, Sumqayıt, Mingəçevir və Qəbələni regionlarını əhatə edib. Ümumilikdə 200-dən çox müxtəlif müəssisə bu layihəyə qoşulub. Layihə müddətində 105 ton-dan çox plastik toplanaraq təkraremal müəssisələrinə yönləndirilib və bu prosses davam etməkdədir. İlkin dövrlərdə restoranlarla icra olunan layihəyə, Bakının ən iri ticarət mərkəzləri olan Gənclik Mall, Dəniz Mall, MetroPark, təhsil müəssisələrindən Bakı Dövlət Universiteti, Azərbaycan Dövlət Memarlıq və İnşaat Universiteti, Odlar Yurdu Universiteti, Xəzər Universiteti, ADA Universiteti, həmçinin Dövlət Sərhəd Xidmətinin İdman Kompleksi, Park Cinema, CinemaPlus kinoteatrları, avtoservislər, “Shaurma N°1” və ‘’Cafe City” restoranları da qoşulub. Müəssisələrə plastik tullantıları toplamaq üçün qutular yerləşdirilib, həmçinin insanların maarifləndirilməsi üçün müxtəlif məlumatlandırıcı vasitələr paylanılıb.

Tullantısız Dünya proqramı Coca-Cola Fondunun dəstəyi ilə, EcoHub ekoloji platformasının icraçı tərəfaşlığı və “ASAN Könüllüləri” Təşkilatının, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin və yerli icra hakimiyyətlərinin əməkdaşlığı ilə həyata keçirilib. Layihə çərçivəsində Gəncə, Sumqayıt, Mingəçevir, Qəbələ və Quba regionlarında plastik tullantıların çeşidlənməsi, toplanması və əhalinin bu istiqamətdə məlumatlılığının artırılması məqsədilə müxtəlif fəaliyyətlər icra olunub. Layihənin icrasında əsas məqsəd plastik tullantılarının ətraf mühitə mənfi təsirinin azaldılması və ictimai məlumatlılığın artırılması olmuşdur. Layihə bir neçə istiqamətdə həyata keçirilib. I Yığım işi: Layihə nəticəsində 82 ton plastik tullantı toplanıb və təkrar emala cəlb edilmişdir. Bu məqsədlə regionlarda yığım işinin təşkili üçün xüsusi məntəqə hazırlanmışdır. Məntəqədə yalnız yığm işi deyil həmçinin qəbulu həyata keçirən könüllü fəaliyyət göstərib. Könüllü yığım işinə nəzarət etməklə yanaşı həmçinin vətəndaşların məlumatlandırılması parosesindədə iştirak edib. II Məlumatlandırma və təbliğat: Həmcinin Məlumatlandırma prossesi rlayihə çərçivəsində rəqəmsal (sosial şəbəkələr) və Əyanİ (könüllülərin iştirakı) ilə olmaqla iki istiqamətdə təbliğat işi aparılıb. ASAN xidmət mərkəzləri daxilində könüllülər tərəfindən özünə xidmət guşələrində və planşetlər vasitəsi ilə "plastikin təkrar emalı", "təkrar emal və çeşidləmə", "dayanıqlı inkişaf və təkrar emal" mövzularında xidmətə müraciət edən vətəndaşlar ilə infosessiyalar təşkil olunub. Bu 5 335 nəfər iştirak edib. Əlavə olaraq 30 000 nəfərə informativ bukletlər paylanılıb və layihə haqqında, təkrar emal, çeşidləmə barəsində məlumat berilib. III Ekoloji sorğu və təqdiqat: Bakı şəhəridə daxil olmaqla layihəni əhatə edən 6 regionda (Sumqayıt, Gəncə, Mingəçevir, Şamaxı, Quba) könüllülər tərəfindən ekoloji sorğular təşkil olunmuşdur. Sorğu prosesi tədqiqatçı Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin baş məsləhətçisi, Azərbaycan Elm Assosiasiyasının həmsədri İnqlab Şahbazov tərəfindən hazırlanıb. Sorğuda 7 regionda 2000-dən çox respondent iştirak edib. Sorğu anketinin sualları yerli vəziyyət nəzərə alınmaqla yanaşı, beynəlxalq təcrübəyə istinadən hazırlanıb. Sorğu anketi 30 (23 spesifik və 7 sosial-demoqrafik) sualdan ibarətdir. Yaşıl məktəb kampanyası: Yaşıl Məktəb "Tullantısız Dünya" Proqramı çərçivəsində məktəblərdə şagirdlərin tullantıların təkrar emalı üzrə fəaliyyətlərə istiqamətləndirmək və bu sahədə məlumatlılığın artırılması, eləcədə ekoloji tərbiyyəni təbliğ etmək üçün nəzərdə tutulmuş kampanyadır. Kampanyaya Təhsil Nazirliyi və yerli regional Təhsil Şöbələri dəstək göstərmişdir. Müvafiq icazələr alınaraq layihənin əhatə etdiyi regionlarda təlimçilər tərəfindən təlimlər keçirilmişdir. Kampanya çərçivəsində maartifləndirmə ilə yanaşı şagirdlər müxtəlif fəaliyyətlərə cəlb edilmişdir. Fəaliyyətlər 5, 6, 7 və 8 sinflər cəlb edilmişdir. 6 regionda baş tutan təlimlərdə ümumilikdə 1200 nəfər şagird iştirak etmişdir. Kampanyaya 6 regiondan ümumilikdə 40 məktəb qoşulmuşdur. Recyclaton: “Tullantısız Dünya” proqramı çərçivəsində təşkil olunan “Recyclaton” hakatonu Azərbaycanda ilk dəfə tullantıların azaldılması üzrə keçirilmişdir. Məqsəd tullantıların azaldılması və təkrar emala cəlb edilməsini təşviq etmək, bu istiqamətdə məlumatlandırma mexanizmi hazırlamaqla ekoloji dayanıqlılığa nail olmaqdır. 2, 3 dekabr 2022-ci il tarixlərində keçirilən hakaton iştirakçılar arasında yaradıcı düşünmə bacarığını inkişaf etdirməklə yanaşı, ekoloji problemlərə innovativ həllər təklif edib yeni idealar ilə ölkəmizdə ictimai xidmətlərin təşkilində innovasiyaların tətbiqinə töhfə vermişdir. Dəyərləndirmə nəticəsində ən yaxşı prototip təklif edən komandalara nominasiyalar üzrə 6000 AZN (I yer), 4000 AZN (II yer) və 3000 AZN (III yer) dəyərində pul mükafatı təqdim olunmuşdur. Final mərhələsində 15 komanda arasında çıxış edən “Replay”, “EcoTech(NDU)”, “Kript10” komandaları müvafiq olaraq, birinci, ikinci və üçüncü yerlərə laiq görülmüşdürlər. Əlavə olaraq, “Çinar”, “Lucky Recycling”, “Wasted Team” komandaları həvəsləndirici mükafatların sahibi olmuşdurlar. “Replay” komandasının ideyası plastik qablaşdırma tullantılarını yenidən emal edərək asfalt və beton hazırlanmasından istifadəsindən ibarət idi. “EcoTech(NDU) komandasının təklifi isə biodizel hazırlama mexanizmi həmçinin, tullantıların təkrar emalından hazırlanmış xüsusi günəş panelləri ilə təkrar emalat prosesini həyata keçirmək idi. “Kript10” komandası istifadəyə yararsız elektron əşyaların li-ion batareyalarından powerbankların hazırlanması ideyasını təklif edərək qazananlardan biri oldu. Plastiksiz İyul Aksiyası: Aksiya Plastik tullantılarının ətraf mühitə mənfi təsirinin azaldılması məqsədilə icra olunan “Tullantısız Dünya” proqramı çərçivəsində Təşkil olunmuşdur. Aksiyanın məqsədi plastik tullantıların çeşidlənməsi, toplanması və əhalinin bu istiqamətdə məlumatlılığının artırılmasıdır. layihənin əhatə etdiyi ""ASAN xidmət"" mərkəzində fəaliyyət göstərən könüllülər tərəfindən bu ay boyunca bir neçə dəfə plastik tullantılarla çirklənmiş ərazilərdə təmizləmə aksiyaları təşkil edilib. Ümumilikdə 1100 kg plastik toplanmışdır.

Son 30 il müddətində dünyanın 100-dən çox ölkəsində qeyd olunan Beynəlxalq Sahilyanı Təmizlik Günü Yer kürəsində su hövzələri sahillərinin tullantılardan təmizlənməsinə yönələn ən irimiqyaslı könüllü hərəkatıdır. Azərbaycan da bu beynəlxalq ekoloji aksiyada “Xəzəri qoruyaq” şüarı ilə artıq 10 ildir iştirak edir və ildən-ilə aksiyanın miqyası genişlənir. Azərbaycanda son 10 il ərzində keçirilən analoji aksiya çərçivəsində Xəzər dənizinin çimərliklərinin 45 hektaradək ərazisi təxminən 40 ton məişət tullantısından təmizlənib. Təmizlənən ərazilərdən toplanan tullantılar qeydə alınaraq məlumatlar “Ocean Concervancy” beynəlxalq təşkilatına göndərilir. Həmin məlumatlar isə öz növbəsində dünya su hövzələrinin təmizlənməsi haqqında ölkələr üzrə beynəlxalq hesabatlarda əks olunur. Bu il “Xəzəri qoruyaq!” Beynəlxalq Sahilyanı Təmizlik Kampaniyası “Coca-Cola”, “Carlsberg Azerbaijan”, “PAŞA Bank” və “Bakcell” şirkətlərinin tərəfdaşlığı, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin, ASAN Xidmətin, "ASAN Könüllüləri" Təşkilatının dəstəyi və “EcoHub” ekoloji platformasının icraçı tərəfdaşlığı ilə həyata keçirilib. Aksiyasının təşkilatçılığında Regional İnkişaf İctimai Birliyi, Azərbaycan Könüllü Təşkilatları İttifaqı, “Təmiz Şəhər” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti, Azərbaycan Dövlət Reklam Agentliyi, ADA Universiteti Fondu, Global Shapers Shamakhi Hub, ABŞ-ın Azərbaycandakı Səfirliyi, ABŞ Təhsilli Azərbaycan Məzunları İctimai Birliyi, Azərbaycan Jurnalistlər Şəbəkəsi İctimai Birliyi, Bakı Nəqliyyat Agentliyi, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı, LU-MUN Holding və “Baker Hughes” şirkəti iştirak edib.